Lưu ý khi sử dụng thuốc điều trị động kinh

Ðộng kinh (ÐK) là một bệnh mạn tính, biểu hiện bởi sự tái diễn các cơn động kinh trong nhiều năm trên cùng một cá thể, các cơn xảy ra bất kỳ, không biết trước. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh nhân có thể tử vong (khi xuất hiện cơn động kinh) do ngã vào lửa, nước, chấn thương sọ não hoặc dẫn đến sa sút trí tuệ và thay đổi nhân cách.

 

Ngược lại, nếu được chẩn đoán, điều trị đúng thì có thể chữa khỏi bệnh hoặc khống chế được cơn, đưa bệnh nhân hoà nhập cộng đồng.

Mục đích của điều trị động kinh là loại bỏ cơn, đưa bệnh nhân trở về với cuộc sống đời thường.

 

Tất cả các thuốc kháng động kinh chỉ có tác dụng điều trị triệu chứng, làm giảm hoạt động ức chế của acide gamma- aminobutyrique (GABA) ở vỏ não, giảm hoạt động hưng phấn của glutamate hoặc aspartate, tác dụng trực tiếp thay đổi những dòng ion ở màng nơron, được chia làm 2 loại:

Thuốc kháng động kinh cổ điển

- Valproate de sodium  (depakine): Viên nén loại 200 và 500mg (depakine chrono valproate) có tác dụng trên tất cả các thể động kinh.

- Carbamazepine (tegretol): viên nén 200mg và tegretol Lp 200mg. Thuốc có tác dụng tốt đối với động kinh cục bộ.

- Phenytoine (dihydan: viên nén 100mg; dilantin tiêm tĩnh mạch): phenobarbital (gardenal viên nén 10mg, 50mg, 100mg; alepsal; ortenal).

-  Benzodiazepam (seduxen 10mg; valium 10mg): Thuốc có tác dụng đối với một vài thể động kinh, chỉ được sử dụng trong giai đoạn cấp (trạng thái động kinh, sốt cao co giật ở trẻ em, hội chứng Lennox-Gastaut... ), sau chuyển sang thuốc kháng động kinh khác tùy thuộc từng loại cơn. Thuốc có thể gây ngừng thở do ức chế trung tâm hô hấp.

- Ethosuximide (zarontin viên nén 250mg; siro 250mg/ 5ml): ethosuximide có tác dụng tốt trên các cơn vắng ý thức điển hình nhưng ít tác dụng đối với những thể khác của ĐK.

Tác dụng ngoại ý của các thuốc kháng ĐK cổ điển

Rối loạn sự thức tỉnh và tổn thương chức năng nhận thức là những tác dụng ngoại ý hay gặp nhất (trừ valproate và carbamazepine); Tất cả các thuốc đã kể trên đều là những chất cảm ứng men (có thể gây khử hoạt tính của thuốc tránh thai) trừ valproate, ethosuximide và benzodiazepine; Tất cả các thuốc kháng ĐK có thể gây ra các tác động riêng trên từng cá thể như: bệnh da nhiễm độc, viêm gan, thiểu sản tuỷ (tác dụng đặc ứng) không báo trước, không liên quan đến liều, hiếm gặp nhưng thường nặng.

Một số thuốc kháng động kinh thế hệ mới

- Gabapentin (neurontin 100mg; 300mg; 400mg): Thuốc có tác dụng tốt với cơn động kinh cục bộ; không có tác dụng trên cơn toàn thể, cơn vắng ý thức, cơn giật cơ.

- Lamotrigine (viên nén 25mg; 50mg; 100mg; 200mg): Thuốc có tác dụng tốt đối với thể ĐK cục bộ.

- Oxacarbamazepine (trileptal: viên nén 300mg). Thuốc có tác dụng kháng động kinh tương tự như carbamazepine nhưng ít tác dụng phụ hơn.

- Levetiracetam (viên nén 250 ; 500 ; 1.000mg).

Ưu điểm của thuốc kháng động kinh thế hệ mới: Cơ chế tác dụng đa dạng; Dược lực học tốt hơn và ít tương tác thuốc; An toàn và dung nạp tốt; Không có tác dụng phụ nghiêm trọng trên gan và huyết học; Ít hoặc không gây suy giảm nhận thức.

Nguyên tắc sử dụng thuốc kháng động kinh

Chỉ sử dụng thuốc kháng động kinh khi đã chẩn đoán chắc chắn là ĐK; Chọn thuốc phù hợp cho từng loại cơn (ví dụ ĐK toàn thể cơn lớn có thể chọn phenobarbital, phenitoine hoặc valproat de sodium; ĐK cục bộ chọn carbamazepine); Liều lượng thuốc theo thể trạng của bệnh nhân và theo thể lâm sàng của ĐK; Dùng 1 loại thuốc tăng dần tới liều điều trị (nếu không có hiệu quả sẽ thay dần sang loại thứ 2, không dừng hay thay đổi thuốc đột ngột), khi thất bại đơn trị liệu mới sử dụng đa trị;
 
Thuốc phải được uống hàng ngày, số lần uống phụ thuộc vào thời gian bán huỷ của thuốc, dùng đủ liều và đủ thời gian; Theo dõi hiệu quả và tác dụng không mong muốn của thuốc; Không kết hợp 2 loại thuốc trong cùng một nhóm (phenobarbital và primidon); Có kế hoạch định kỳ kiểm tra công thức máu, chức năng gan thận và khám lâm sàng; Bệnh nhân cần có chế độ ăn uống, làm việc và sinh hoạt hợp lý; Mỗi bệnh nhân cần phải có một quyển sổ ghi chép diễn biến bệnh và diễn biến liên quan đến điều trị.

Cán bộ y tế cần phổ biến kiến thức về động kinh giúp người nhà bệnh nhân và bệnh nhân nhận thức được tầm quan trọng của việc theo dõi và điều trị, đưa bệnh nhân trở về với cuộc sống đời thường.

 Theo BS Khúc Thị Nhẹn - Sức khỏe & Đời sống