Điều trị dự phòng bằng Co-Trimoxazole

Người nhiễm HIV ở các giai đoạn khác nhau thì có sự suy giảm miễn dịch với các mức độ khác nhau và nguy cơ mắc nhiễm trùng cơ hội khác nhau.

Việc quản lý, theo dõi, dự phòng, phát hiện và điều trị sớm các nhiễm trùng cơ hội cho người  nhiễm HIV và bệnh nhân AIDS có vai trò đặc biệt quan trọng làm giảm tỷ lệ tử vong, cải thiện và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Co-trimoxazole (CTX) là một kháng sinh tổng hợp có gốc sulfamide bao gồm 2 thành phần là Trimethoprime và Sulfamethoxazole với 2 cách phối hợp trong hàm lượng các thuốc: 80mg TMP / 400mg SMX và 160mg TMP / 800 SMX. Trước khi bùng nổ đại dịch HIV/AIDS, đây là thuốc được dùng để điều trị một số trường hợp nhiễm trùng tiết niệu và nhiễm trùng đường tiêu hóa.

Từ khi HIV/AIDS xuất hiện và trở thành đại dịch mang tính chất toàn cầu, CTX đã được sử dụng để điều trị và dự phòng một số loại nhiễm trùng cơ hội và đã chứng tỏ được vai trò và hiệu quả của mình.

Trong Hướng dẫn Quốc gia về chẩn đoán, điều trị nhiễm HIV/AIDS, Co-trimoxazole là thuốc sử dụng để điều trị viêm não do Toxoplasma và viêm phổi PCP, đồng thời cũng được sử dụng để điều trị dự phòng tiên phát, thứ phát hai bệnh lý nhiễm trùng cơ hội này và một số nhiễm trùng đường tiêu hóa gây tiêu chảy, nhiễm trùng hô hấp do một số căn nguyên vi khuẩn.

Đây là một loại thuốc có giá thành rẻ, sẵn có, cả sản xuất trong nước và nhập khẩu, có cả dạng viên và dạng siro (dạng tiêm truyền chưa phổ biến) nên có thể sử dụng cho bệnh nhân cả người lớn và trẻ em. Nhìn chung, thuốc dung nạp tốt và có hiệu quả rõ rệt, ngoại trừ những trường hợp bị tác dụng phụ như: thiếu máu, sốt, phát ban dị ứng, viêm thận kẽ hoặc hội chứng Steven Johnson.

Co-trimoxazole được sử dụng điều trị dự phòng như sau:

-Dự phòng tiên phát:

Sử dụng Co-trimoxazole ngay từ khi bệnh nhân chưa mắc nhiễm trùng cơ hội đó, nhưng mức độ suy giảm miễn dịch đặt bệnh nhân đứng trước nguy cơ bị mắc. Cụ thể, với tất cả bệnh nhân được xác định giai đoạn lâm sàng 3, 4 hoặc có số lượng tế bào CD4 < 200 TB/mm3 đều phải chỉ định sử dụng CTX để điều trị dự phòng nhiễm trùng cơ hội.

- Dự phòng thứ phát:

Sau điều trị PCP hoặc Toxoplasma đủ thời gian theo hướng dẫn, bệnh nhân cần phải tiếp tục sử dụng liên tục CTX để điều trị dự phòng cho tới khi đủ tiêu chuẩn để ngừng điều trị dự phòng.

-Ngừng dự phòng:

Người bệnh được điều trị bằng thuốc kháng vi rút ARV, có số lượng tế bào CD4 > 200 TB trong thời gian liên tục 6 tháng.  

- Tái dự phòng:

Khi người bệnh có số lượng CD4 < 200 TB/mm3.

Khi nhiễm trùng cơ hội xảy ra hoặc tái phát các nhiễm trùng cơ hội do không được điều trị dự phòng, sức khỏe và tính mạng người bệnh bị ảnh hưởng và đe dọa, chi phí cho điều trị sẽ rất tốn kém. Rõ ràng rằng, sử dụng Co-trimoxazole đúng quy trình sẽ đem lại hiệu quả to lớn cả về sức khỏe và tính mạng của người bệnh cũng như có đáp số tốt cho bài toán kinh tế y tế. 

Như vậy, cả về lý thuyết và qua thực tiễn sử dụng, CTX đã chứng tỏ được vai trò quan trọng trong điều trị và dự phòng một số nhiễm trùng cơ hội thường gặp ở người nhiễm HIV, trong đó có những nhiễm trùng cơ hội nặng có thể dẫn tới tử vong như Toxoplasma và PCP. Theo dõi sử dụng CTX, phát hiện và xử lý kịp thời những tác dụng phụ không mong muốn của nó sẽ làm tăng hiệu quả sử dụng của thuốc này.

 

Theo ThS. Nguyễn Thị Hoài Dung - Sức khỏe & Đời sống